Büyük Selçuklu Devleti

BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ (1038-1157)

Büyük Selçuklu Devleti, Büyük Selçuklu Devleti Hakkında Bilgi

Selçuklular Oğuzların Üçok koluna bağlı Kınık boyundandır. Selçuk Bey döneminde Cent şehrinde İslamiyeti benimsediklerini artık Müslüman olmayan Oğuz devletine vergi vermeyeceklerini açıklayınca Müslüman Türk boyları Selçuk Bey’in etrafında toplandılar. Selçuk Bey ölünce oğlu Aslan Bey ile torunları Tuğrul ve Çağrı beyler Oğuz Türklerine önderlik ettiler.

Tuğrul ve Çağrı beyler Gazneli Mesut döneminde Nişabur'u alarak adlarına hutbe okuttular. Bu gelişme üzerine Gazneli Mesut saldırıya geçince Selçuklular 1040 Dandanakan Savaşı ile İran'ı aldılar. Selçukluların gerçek anlamda kuruluşu Dandanakan zaferi ile gerçekleşti

TUĞRUL VE ÇAĞRIBEY DÖNEMİ (1038-1064)

Amcaları Kutalmış Bey'i keşif ve tanıması için Anadolu'ya göndererek ilk fetihleri başlattılar.

Kutalmış Bey ve İbrahim Yınal komutasındaki Selçuklu ordusu 1048 Pasinler Savaşı'nda Bizansı yendi. (Anadolu İçin yapılan İlk savaş ve İlk galibiyet)

Tuğrul Bey, Abbasi halifesinin yardım İsteği üzerine, Şii Büveyhoğulları devletini yıktı. Doğu ve Batının Hakanı ünvanını aldı, Böylece tüm İslam alemi Büyük Selçuklu korumasına girdi. Tuğrul Bey, Bağdat'ı aldığında halifeden sadece dini İşlerde uğraşmasını İstedi. Siyasi yetkileri Üzerine aldı. (Bir anlamda laiklik)

İran'daki Rey şehrini alarak başkent yaptı. Selçukluların kısa sürede büyüyüp gelişmesinde ele geçirdikleri ülke halklarına eşit ve adaletli davranmalarının etkisi vardır.

İran halkıyla iyi geçinmek İçin Hassa - Gulam sistemini kurdu. Bu sistemde küçük yaşta alınan İranlı çocuklar İyi bir eğitimden sonra devletin ve ordunun üst makamlarına getiriliyordu. Bu sistem devletin esas kitlesi Türkmenlerin küsmesine ve devlete karşı isyanlarına neden olmuştur.

Tuğrul Bey ölünce yerine Çağrı Bey’in oğlu Alparslan geçti.

Büyük Selçuklu Devleti

ALPARSLAN DÖNEMİ (1064 -1072)

İranlı Nizam-ül Mülk'ü vezir olarak atadı. Ani Kalesi’ni alarak Ermeni kalesini yıktı. (İlk Türk-Ermeni İlişkisi) Amcası Kutalmış Bey'in isyanını bastırdı.

Dönemin en önemli olayı Bizans’a karşı Kazandığı 1071 Malazgirt Savaşı'dır.

Savaşın Nedeni Türkleri Anadolu'dan çıkarmaktır.

Sonuçları:

a) Anadolu Türk tarihi başladı.

b) İslamiyet üzerindeki Bizans baskısı kalktı.

c) Bizans İmparatoru'nun yardım isteği üzerine Haçlı seferleri başladı.

d) Anadolu'da; Selçuklular, Mengücekler, Danişmentliler, Artukoğulları, Saltuklular ve Çakabeylikleri kuruldu.

Not: Alparslan öldürülünce yerine oğlu Melikşah geçti.

MELİKŞAH DÖNEMİ (1072 - 1092)

Ülkeyi Nizamül Mülk ile yönetti. Nizamül Mülkün Siyasetname adlı eseri ve Nizamiye medreseleri ünlüdür. İkta sistemini kurdular. (Bir yörenin fethinde başarılı olan komutanlara savaş sonrası o yörenin yönetiminin verilmesi)

 Selçuklular Doğu'da ve Batıda en geniş sınırlara ulaştılar, en parlak dönemini yaşadılar. Melikşah öldürülünce devlet parçalandı.

Devletin Parçalanma Nedenleri

Ülkenin hanedan üyeleri arasında paylaştırılması. (Veraset sistemindeki belirsizlik)

Atabeylerin bağımsızlıklarını ilan etmeleri.

Abbasi halifesinin eski siyasi gücünü elde etmek için yaptığı çalışmalar.

Batıni mintanlarının verdiği zararlar.

Türkmen ayaklanmaları.

Haçlı seferlerinin yarattığı sarsıntı.

Sultan Sencer bir ara dağılmayı önlediyse de Karahitaylarla yaptığı 1141 Katvan Savaşını kaybedince devlet yeniden parçalandı. 1157de Sultan Sencer'in ölümüyle Büyük Selçuklu Devleti yıkıldı. Topraklarında Anadolu, İran, Irak, Suriye Selçukluları gibi devletler kuruldu.

ATABEYLİK: Şehzadelerin devlet yönetiminde tecrübe kazanması için illere vali olarak atandıklarında yanlarına verilen tecrübeli komutan ve devlet adamlarına verilen isimdir. (Osmanlı'da Lâla)

BATINİLİK: Fatımiler döneminde Haşan Sabbah tarafından kuruldu, terörist yetiştirerek rakiplerini yok eden bir mezheptir. En büyük darbeyi Alparslan, Melikşah ve Nizamül Mülk’ü öldürerek Büyük Selçuklu Devleti'ne vurmuşlardır.